Ngā Arotakenga Pukapuka: Ngā Pukapuka Pikitia

He arotakenga pukapuka ēnei, mō ngā pukapuka pikitia hou nā Kurahau rāua ko Renee Chin. Nā Shirley Simmonds, ko Tamihana Simmonds (10 ōna tau), rātou ko Raukawa Simmonds (e 9 ōna tau) ngā arotakenga i tuhi. He aha ō mātou whakaaro? Me pānui koutou i ēnei pukapuka!

Tio Tiamu, nā Kurahau rāua ko Laya Mutton-Rogers (Huia Publishing)

Kāore e kore ka mōhio tātou katoa i te haunga a ngā waewae pirau! I te wā e pānui ana mātou i tēnei pukapuka, te ahua nei, ka rongo mātou ki tērā haunga.

Ka aroha ki a Tio. Ka tipu ia, ka tipu ōna waewae, ka tipu hoki te haunga o ōna waewae. Ka whakararu tēnei kehakeha ki ngā mea katoa; ki ngā ika, ngā manu, ngā ngangara me ngā putiputi. He tino raru ki ngā tangata. Ka whakatoi me te whakaweti rātou ki a Tio.

Ka aroha ki a Tio. Ka tipu ia, ka tipu ōna waewae, ka tipu hoki te haunga o ōna waewae.

I kī mai a Tamihana, ‘he ngākau nui tā Tio Tiamu’. Ka hiahia a Tio ki te awhina i ngā tangata, ēngari ahakoa te aha, kāore tētahi ka whakahoa i a ia. I whakarerekē rātou i tona ingoa. I pana rātou i a ia, kātahi ka haere ia ki wahi kē kia noho ki tōna ake.

E ai kī a Raukawa, ‘he pouri rawa tēnei. He mahi kino te whakaweti.’

Nāwai rā, ka tau ētahi raru nui ki tērā rohe. Ko te mahi a Tāwhirimātea, a Tangaroa, a Tama-nui-te-rā, a Rūaumoko hoki. Nā ngā taringa nui, ngā ringa nui, me te tinana nui o Tio Tiamu i whakahaumaru ake i ngā tāngata. Ia te wā, nā te mahi a Tio, ka ora tonu te iwi.

Ahakoa he pōuri te kaupapa o te pukapuka nei, he maha ngā painga ki a mātou. He pai rawa ngā kōrero whakaaturanga e pā ana ki ngā waewae a Tio. He maha ngā kupu hou me ngā tūāhua hou ki a mātou tokotoru. He kupu rite ētahi. Hei tauira:

haunga = kehakeha

koikara = matimati

kerakera = wetiweti

He rawe ngā whakaahua ō tēnei pukapuka. Mēnā ka whai koe i ngā pikitia, ka taea e koe ki te whai i te pakiwaitara hoki. Ka kite hoki tātou i te tino hoa a Tio, ko te manu, ki roto ia whakaahua, ia wharangi o tēnei pukapuka. Ka piri te manu kia Tio tae noa ki te mutunga.

Mēnā ka whai koe i ngā pikitia, ka taea e koe ki te whai i te pakiwaitara hoki.

I te wā e pānui ana mātou, ka puta ngā pātai:

He maunga tūturu a Maunga Mimi?

Ka rere te mimi i a Maunga Mimi? (te pātai a Raukawa)

He aha ai ka tupu a Tio i pērā?

He aha te take kaore ia i horoi i ōna waewae? (i kī mai a Raukawa, ‘mēnā ka horoi ia i ōna waewae, kei te tino poto tēnei pukapuka!’)

He aha te take i mahi whakaweti ngā tangata i ngā wā katoa?

Me te pātai nui – he aha te ngako o tēnei pūrākau?

Ki a mātou nei, e rua ngā whakaaro mātua ki roto i tēnei pukapuka. Tuatahi, he mea kino te mahi whakaweti. Tuarua, ko te akoranga nui ō tēnei pūrākau: manaakitia. Manaaki tangata, ahakoa te aha.

I pānui mātou i ngā pukapuka e rua – reo Māori me te reo tauiwi hoki. E ai ki a Tamihana, ‘ko tōku tino ko te mea Māori’.

Tīrama, Tīrama, Whetū Riki E / Twinkle, Twinkle Little Star, nā Renee Chin (Hachette NZ)

Ka mōhio ngā tamariki katoa ki tēnei rangi, ōrite ki te rangi mō te arapū Ingarihi, me te rangi mō te waiata e pā ana ki te hipi pango me ōna pēke wūru. I ngā wā o mua, kaore au e mōhio he ōrite te rangi mō ēnei waiata e toru.

Nō reira, ka mōhio kē mātou ki tēnei pakiwaitara e pā ana ki te whetū e kanapanapa ana i te rangi. Ko te me ohorere ki ahau, ko te roanga ō te waiata. I pōhehe ahau he waiata poto, kotahi anake te wāhanga, engari kei te hē. Nō reira, kei te hiahia ahau ki te pānui i te toenga o tēnei kōrero paki. Ko tētahi tino mahi o te whetū kia arahi i te tangata haere i te pō.

Nō reira, ka mōhio kē mātou ki tēnei pakiwaitara e pā ana ki te whetū e kanapanapa ana i te rangi. Ko te me ohorere ki ahau, ko te roanga ō te waiata.

Ko ruru te kaimahi o te pō, e kawea ana i ngā reta ki ngā manu katoa: kea, kiwi, tūī, pukeko, pīwaiwaka, kakapō. Ka mutu te mahi a te ruru, ka hoki ia ki te moe, ka kimo hoki te whetū i te putanga mai a Tama-nui-te-rā. Tērā pea ko te tino kaupapa o tēnei pakiwaitara kia whai whakaaro tātou katoa mō ngā tangata e mahi ana i te wā e moe ana te nuinga o mātou. He tuku mihi tēnei ki a rātou.

I kī mai a Raukawa, he mea pai kua whakamāori i tēnei waiata. Ka whakaae ahau. Ki ahau nei he pai ake mehemea ka tuhi te reo Māori hei reo tuatahi ki roto i te pukapuka. I ngana mātou ki te waiata tēnei waiata i roto i te reo. He uaua! Tē taea ki te whakataki kia tika. Tērā pea he pai noa tēnei hei pukapuka pānui.

Te pīwari hoki o te ruru! Ko te ruru tētahi o ō mātou tino manu. Ka rata a Tamihana rāua ko Raukawa ki ngā pikitia. He pai hoki ki a Tamihana te wero ki roto i te pukapuka. I kimi mātou i ngā ngangara i ia pikitia; ko te pūrerehua, te mumutawa me te māwhitiwhiti. He paku whakataetae ia te wā ka tāhuri au i te whārangi.

He pai tēnei pukapuka ki ngā tamariki nohinohi. He mea āwhina hoki mō ngā tāngata e ako ana i te reo. Ka taea e tātou ki te whai i ngā reo e rua i te wā e pānui ana i tēnei pukapuka e pā ana ki te whetū iti e tīramarama ana.